Han Boersma, ervaren schilderijrestaurator, vertelt over de studiemodule Toegepaste Kunstgeschiedenis

De weg naar schilderijrestaurator

Dat Han heeft gekozen voor de kunstacademie was geen grote verrassing voor zijn omgeving. Als kind was Han altijd al aan het tekenen; hij tekende voor de schoolkrant en maakte schilderijen. Han: “De kunstacademie is het geworden en ik kon het allemaal, maar ik had geen thematiek en dat was frustrerend. Technisch kon ik een stilleven of een abstract schilderij maken, maar het witte vlak staarde me aan. Ik vind het erg knap van kunstenaars dat ze van niets iets kunnen maken, want ik kan dat niet. Via via kwam ik in contact met het restauratie vak en dat kende ik helemaal niet. Ik ben stage gaan lopen bij een schilderijrestaurator en ik wist het meteen: dit is het!”

Restauratie 'Zelfportret' van Jan Mankes. Collectie museum Arnhem.

Opleiden en bijscholen

“In de beginjaren ‘90 had je allerlei bijscholingscursussen gericht op restauratie, zoals de Bach 3 (Basis Chemie voor Restauratoren). Dat betekende een jaar lang elke vrijdagmiddag cursus. Dat was een forse cursus. Daarnaast heb je nog workshops en iedereen die langskomt uit de restauratiewereld, die weer iets nieuws vertelt. Dat volg je allemaal, want je wil bijblijven. In 1995 was ik het jongste lid van het team, dat werkte aan het project Panorama Mesdag. Daar werk je dan een jaar, dan maak je nieuwe contacten en je breidt je netwerk uit. Je gaat anders nadenken en dat gebeurt ook als je meehelpt bij projecten van grote ateliers”, zegt Han.

Leren in de praktijk

Op de vraag wat het leukste project was, antwoordde Han zonder twijfel Panorama Mesdag. “Het was ontzettend leerzaam en ik heb nergens zo gelachen als daar. Het was hartstikke leuk. Het is ook weleens gebeurd dat ik grote projecten heb uitgevoerd waarbij ik in een conflict ben beland en dat je daarna heel gefrustreerd je werk afmaakt. Dat is niet goed voor je schilderij en niet goed voor jezelf. Zo’n project is heel zwaar. Ik heb ervan geleerd dat ik echt niet per sé meer een Rembrandt wil restaureren, ik blijf er eigenlijk verre van. Wat ik bereikt heb met mijn eigen atelier is, dat ik een fijne klantenkring heb ontwikkeld. Ik krijg daar prachtige werken van binnen en daar raak je in gespecialiseerd. Ik blijf weg van stressvolle grote projecten en bewaak liever mijn eigen welzijn”, vertelt Han uit eigen ervaring.

Zelfreflectie, een essentiële eigenschap voor de restaurator

Han: “Ik vind onzekerheid heel belangrijk in ons werk. Als je dat niet bent, dan moet je dit werk niet doen en dan vertrouw ik je mijn werk niet toe. Als je niet openlijk onzeker bent, dan heb je bepaalde muurtjes. Psychisch en filosofisch gezien. Je moet overal open in zijn, ook in wat je achteraf anders had willen doen. Het is goed voor het schilderij om als mens goede zelfreflectie te hebben en ook de dingen waar je minder goed in bent, te erkennen. Dat wordt vervolgens je kracht. Je vertaalt je eigen ego niet in je werk, maar je gaat open met een werk aan de slag. Ik bekijk elk object opnieuw. Ik heb geen blauwdruk of een vaststaand plan van hoe ik iets doe.”

Han Boersma aan het werk. "La Paix par la Justice" van Paul Albert Bernard in het Vredespaleis.

NCE-studiemodules

De studiemodules restauratie roerend erfgoed zijn in eerste instantie ontwikkeld voor de overgangsregeling van het Restauratoren Register. Han is al opgenomen in het Restauratoren Register en beoordeelt ook de toetreding van nieuwe restauratoren. Hij volgt de studiemodules Toegepaste Kunstgeschiedenis voor restauratoren en Basischemie voor restauratoren niet in verband met zijn toetreden, maar ze zijn hem aanbevolen. “Uit een bepaalde onzekerheid heb ik me ingeschreven, maar tijdens de studiemodule bleek dat ik niet minder ver ben dan anderen. Ach, het is leuk, het houdt je scherp en je leert er altijd weer iets van”, zegt Han.

Kunstgeschiedenis voor restauratoren

De studiemodule duurt drie dagen. Het is een behoorlijke uitdaging om een toegankelijke en boeiende cursus te ontwikkelen waarbij de essentie van het vakgebied in zo’n korte tijd wordt overgebracht. “Ik vond het heel leuk om de studiemodule te volgen. Van tevoren dacht ik: hoe willen ze dit doen in drie dagen? Docent Arjan de Koomen is echt een hele bevlogen man. Ik vond het leuk en leerzaam om van hem dingen te leren, mee te krijgen. Het is niet zo dat je in drie dagen tijd de hele kunstgeschiedenis leert, maar eigenlijk leer je kijken. In vogelvlucht krijg je de geschiedenis mee, maar het gaat om hoe je kijkt naar de schilderijen en ik moet zeggen dat ik daarvan geleerd heb. Je werkt naar een opdracht toe, een catalogue entry, over een kunstwerk, dat Arjan voor je uitgekozen heeft. En daar moest je een presentatie over geven. Ik vond dat doodeng, want ik ben niet zo goed in presentaties. Ik vind het goed dat je in de studiemodule wordt uitgedaagd om iets openbaar te doen en te geloven in wat je zegt. Je leert omgaan met kunstgeschiedenis. Ook leer je kunsthistorische kennis toe te passen en waar je kan vinden wat je nodig hebt. Je leert goed kijken en een verhaal te maken van dat wat je ziet. Dat heb ik ervan opgestoken en dat vond ik heel goed. Ik heb het heel positief ervaren en het was echt een leuke club”, zegt Han over de studiemodule.

 
In maart 2025 gaat de eerstvolgende lichting van de NCE-studiemodule Toegepaste Kunstgeschiedenis voor restauratoren van start. Wil jij hem volgen? Meer informatie vind je op de website en dat is ook de plek waar je je kunt inschrijven.